Robert Alberdingk Thijm spreekt : 'Gijs en de liefde, of: desalniettemin Gijs'
Locatie
Gijs en de liefde, of: desalniettemin Gijs
De liefde, verzucht Theo Maassen in zijn 4e theatershow…
De liefde… poeh
Hij heeft dan net zeker 20 minuten afgegeven op zijn vriendin, schoonouders, kinderen, hoe het zover heeft kunnen komen…
De liefde… dáár zouden ze nou eens een liedje over moeten maken.
Geen pad zo platgetreden als de liefde
Geen onderwerp zo afgelebberd, uitgekauwd, aangelengd, opgewarmd en weer uitgeserveerd alsof het kakelvers is
Liedjes, films, romans, dichtbundels, toneelstukken…
We hebben de liefde, door de eeuwen, in alle soorten, maten en vormen voorbij zien komen
Maar zelden of nooit als een tentoonstelling
Ik tenminste niet
Dit is een bijzondere tentoonstelling
Deze tentoonstelling gaat over de Liefde volgens Gijs Assmann
Desalniettemin de Liefde
Ondanks alles, de Liefde
En toch… de Liefde
Wat is die liefde dan?
Gijs heeft me gevraagd daar mijn persoonlijke gedachten over te laten gaan
En die heb ik
Over de liefde
Over Gijs
En over de liefde van Gijs
Die… “en toch, ondanks alles” Liefde
De allereerste geschreven liefdesbetuigingen – en dan heb ik het niet over iets historisch – ontstaan zo’n beetje rond moederdag
Wanneer kinderen zich net met kleurpotloden en schots en scheve letters, deels in spiegelbeeld kunnen uitdrukken
Op die tweede zondag in mei staat de timeline van Facebook vol onbeholpen liefdesbetuigingen aan mama’s
Die allemaal de liefste van de wereld zijn
Zelfgekrabbelde tekeningen
Niet altijd flatteus, zelden flatteus
Vaak rompvoeters
Met veel kusjes erbij
En allemaal gepost door de moeders zelf
Mama… ik hauw van jauw
[Rond Valentijnsdag posten zien we ook zo’n golf, minstens zo onbeholpen maar dan van volwassenen. Inmiddels is er seks in het spel.]
Wat is die, schijnbaar dwangmatige, behoefte aan liefdesbetuigingen?
Zijn het niet gewoon tekens van afhankelijkheid?
Een kind kan het zich helemaal niet permitteren om niet van zijn moeder te houden
Het is van zijn of haar eerste levensbehoeften van haar afhankelijk
Eten, drinken, warmte, kleding, veiligheid, bescherming en aandacht
En ze moeten ook nog eens bewijs leveren voor hun liefde
Schriftelijk
Is het niet als de liefde van Noord Koreanen voor Kim il Jun?
Van gijzelaars voor hun gijzelnemer?
Is het een vorm van smeken? Alsjeblieft… hou van me.
Of zijn de machtsverhoudingen precies omgekeerd? Is het een uitgekookte vorm van emotionele chantage van die kinderen [en van die minnaars en minnaressen?]
Een liefde die roept: ik vind jou de liefste, dus vind dat maar ook van mij
Of is het een vorm van behoud van controle?
Het bezweren van afwijzing, van boosheid, verdriet?
Of zijn die liefdesbetuigingen gewoon oefeningen? Schrijfoefeningen, oefeningen in portretkunst, oefenen om lief te hebben.
En misschien is het wel alles tegelijk.
Precies zoals de liefdesbetuigingen van Gijs aan zijn geliefde
Collages waarin niet alleen de geportretteerde geliefden maar ook de daad van het liefhebben – in al zijn veelvoud – net zo mooi als lelijk afgebeeld worden; onbeholpen en geraffineerd, hilarisch en tragisch, authentiek en gekopieerd, expliciet en impliciet,
uitdagend en schaamtevol, reflectief en ondoordacht, knutselwerk en hoge kunst
De liefdesbetuigingen vallen dagelijks op de mat [en ik kan het weten]
Niet alleen op Valentijnsdag, niet alleen op de verjaardagen, en nee: ook niet alleen op moederdag… elke dag is het Hesterdag
Want deze collages zijn voor Gijs ook oefeningen
Juist door de dagelijkse discipline
Oefeningen in het analyseren van het menselijk hart, de menselijke drift, de menselijke ziel
In een ouderwetse, bijna middeleeuwse vormentaal
Maar het is allesbehalve een hoofse liefde
Monden, pikken, kutten, tieten vliegen je om de oren
De afgebeelde liefde is fysiek, driftmatig, wanhopig en ook teder
Misschien verraadt hier zich de achtergrond van Gijs als zoon van een patholoog-anatoom, met een fascinatie voor de holocaust
Een man wiens ogen en handen hebben ervaren waar de mens toe in staat is
Wat de mens kan worden aangedaan
Het menselijke corpus, de menselijke animus
De schaar waarmee Gijs zijn collages knipt
Is als het scalpeermes van zijn vader die in menselijke vlees snijdt
De schedellichtingen van Gijs onderzoeken onze geest, onze verlangens, onze geheimen, onze angsten
Wat wil hij toch bereiken met dat openleggen?
Met dat onderzoeken en aan het licht brengen?
Uiteraard: het zal een zelfonderzoek zijn
Mag ik deze gedachtes hebben? Mag ik zo twijfelen aan mezelf? Zo onzeker zijn? Zo slecht zijn? Mag ik falen?
Wie worstelt daar niet mee?
Zachte patholoog-anatomen maken stinkende wonden
Juist in het tonen van de gebreken en mankementen zit de weg naar reiniging, genezing, naar aanvaarding. Ook naar humor, relativering en zelfkennis
Ken u zelve
Misschien is dat wat Gijs ons zo dwangmatig probeert duidelijk te maken:
Ken u zelve – en gedenk lief te hebben – Memento amori
De liefde die Gijs wil laten zien is namelijk onvoorwaardelijk
Je hoeft niet mooi te zijn. Je hoeft niet perfect te zijn. Je hoeft niet lief te zijn. Je mag alle mankementen hebben die je maar wil hebben
Sterker nog: hoe eerlijker en onbeholpener, hoe echter de liefde
Je moet maar één kwaliteit hebben: je moet ontvankelijk zijn voor die liefde
Je moet bemind én gezien kunnen worden
En onderschat dat niet: dat is een grote kwaliteit. Dat kunnen er niet veel
Je moet in staat zijn om bemind te worden in je onvolmaaktheid
Daar heb je humor voor nodig, zelfrelativering, kwetsbaarheid
Zoals een naaktmodel die zich uitkleedt voor een schilder
Maar dan veel naakter
Bij Gijs hoef je niks op te houden, wees je zelf, geef je over
Alsof hij wil zeggen:
En toch hou ik van je
Ondanks alles, hou ik van je
Desalniettemin de Liefde